Đây cũng là nơi Công ty Du lịch Cần Thơ thường dẫn du khách nước ngoài đến tham quan trong các tour hướng về miệt vườn, về các “làng nghề” tại thành phố trung tâm của ĐBSCL này.

Hai bụi trúc um tùm ngay đầu lộ gợi cảm giác về một vùng quê thật yên tĩnh. Con rạch nhỏ chảy vào xóm đang cạn nước. Đi một đỗi lại thấy vài chiếc ghe đang buông neo giữa dòng, chở đầy trúc. Con đường lót bằng những tấm đan lớn, êm ả, sạch thoáng chứ không còn là đường đất như thường thấy ở vùng quê.

Bước ngang cây cầu xi măng, trước mắt đã thấy một hàng xề phơi mình trong nắng ngay cổng nhà ai. Cạnh đó là nan tre, nan trúc nằm ngổn ngang trên đất. Xóm thúng đây rồi!

Dù có nghe trước đôi nét, chắc chắn khách đến đây cũng sẽ bất ngờ thú vị như tôi. Một dãy nhà liên tiếp kề cận nhau, hàng mấy chục nhà, nhà nào cũng đan xề, đan rổ, thúng… Trên mọi sân nhà đều dựng rất nhiều bó trúc, nhỏ có, lớn có. Lúc nãy đi ngang qua mấy ghe chở trúc đậu ở dưới bến, tôi có hỏi một cậu thanh niên:

- Trúc đâu chở về nhiều vậy em?

- Thì mua nhiều chỗ mà. Cà Mau nè, Gò Quao nè, dưới miệt Thứ đó (Thứ mười một, thuộc Kiên Giang). Còn tre thường là trên Bình Dương chở về…

- Sao thấy đầu xóm vào đây rất nhiều tre, trúc mà không đủ à?

Cậu thanh niên cười ngất:

- Làm sao đủ cô ơi! Cả xóm này nhà nào cũng mỗi ngày ra ít nhất năm chục cái xề hoặc rổ, thúng, mấy cọng trúc đó mà ăn nhằm gì!

Chàng thanh niên nói không sai. Chỉ đi qua vài căn nhà đầu xóm thôi, lượng xề, thúng trong mỗi nhà đã cho tôi thấy cái xóm thúng nằm dọc con rạch nhỏ dường như lẩn khuất, giấu mình kín sau những bóng trúc xanh um tùm này không hề lặng lẽ, hiu hắt.

Thoạt nhìn, những căn nhà san sát nhau vẫn lộ vẻ đơn sơ, mộc mạc của một xóm quê với nếp sống khiêm tốn, đơn điệu, nhưng theo từng bước chân vào sâu trong xóm, khách cảm nhận ngay được nhịp điệu lao động đều đặn, bền bỉ của một làng nghề ở vùng châu thổ mênh mông sông nước, chằng chịt kinh rạch này.

Đánh một vòng qua xóm ngắm bao quát một chút, tôi rẽ vào căn nhà ngay dưới dốc cầu xi măng đầu xóm thúng. Hai cô gái ngoài hai mươi tuổi đang ngồi chẻ nan từ những bó trúc được cưa sẵn đều tăm tắp dài khoảng sáu tấc. Lưỡi mác nhỏ trong tay các cô cứ roèn roẹt, roèn roẹt, bén ngót.

Nhớ lại lúc nãy đi một vòng xuống mấy căn nhà đằng kia chỉ thấy rất nhiều xề đan xong phơi nắng mà ít thấy thúng, rổ, tôi thắc mắc hỏi. Cô Sương - một trong hai cô gái - cho biết:

- Tụi em làm hàng theo mùa mà. Mấy cái xề (xịa) này lúc nào cũng dùng cả. Mấy bà, mấy chị đựng 
chuối, quýt, cam, khóm hoặc đội rau cải, cá thịt ra chợ đều được. Còn thúng người ta lấy nhiều vào mùa sạ hoặc gặt lúa, rổ rá thì mùa nước lũ, nước nổi.

Qua câu chuyện với hai chị em, tôi biết cả hai đều là người vùng khác, về đây làm dâu rồi học theo nghề nhà chồng.

Nhìn mấy cái mê đan xong nằm chồng chất trên đất, tôi hỏi:

- Em đan xong một mê thế này, mất bao lâu?

- Nhanh lắm, quen tay thì chỉ mười phút thôi. Nhưng trước đó phải cưa trúc, phải chẻ nan, vót nan cho đều.

Việc đan lát, chẻ nan, vót nan thì đơn giản nhưng việc cạo tinh, tức cạo lớp vỏ xanh của trúc cho trắng thì cần khéo léo, cẩn thận, người cạo phải lấy giẻ bó tay, bằng không đứt tay như chơi vì lưỡi mác nhỏ bén ngót kia. Khó nhất trong các công đoạn chính là lúc lận vành.

Vành thúng, xề hay rổ bao giờ cũng phải làm bằng tre mới đủ cứng và bền. Việc lận vành là việc của đàn ông, bởi phụ nữ không đủ sức làm công việc nặng nhọc này. Tuy vậy, không phải nhà nào cũng có đàn ông và không phải đàn ông nào cũng làm được.

- Nhà nào không có người “lận vành thì mướn, cả xóm đều vậy. Trước ba chồng em còn sống, ông lận vành “nghề” lắm. Giờ nhà em cũng mướn. Có ông làm giỏi, lận cả trăm cái một ngày.

Sương còn khoe với tôi tấm ảnh phóng to của ông già chồng đang ngồi lận vành thật rõ trong tủ kiếng:

- Có ông khách người Nga đến đây lâu lắm rồi chụp cho ba em đó.

Bà má chồng cũng ra ngồi chẻ nan trúc và góp chuyện. Bà cho biết tên chồng bà là Sáu Nhương, dân cố cựu của xóm này. Từ khi về làm dâu ấp Thới An (xã Thới Thuận huyện Thốt Nốt), bà đã thấy nghề đan thúng, đan rổ phát triển rồi.

Hiện nay, rất nhiều nơi như TPHCM, Long Xuyên, Kiên Giang, Cà Mau… về đây “ăn hàng”. Có khi thương lái đặt cọc tiền trước rồi hẹn ngày giao hàng, có khi hàng xuất theo định kỳ, tuần lễ, mươi hôm một lần.

- Nhà ta thu nhập bằng nghề này có đỡ không bác?

- Cũng tùy lúc, ít thì năm ba chục, nhiều thì mấy trăm (trăm ngàn đồng). Nếu lấy công làm lời thì trừ tiền mua trúc, mua tre, tiền công cạo tinh, lận vành.. cũng lời gần nửa.

Ghe chở trúc cho xóm thúng ở Thới An

Chỉ mấy cái thúng đang phơi, tôi hỏi Sương:

- Sao vành thúng này còn xanh quá vậy em? Không có loại thúng vành nâu bóng mượt cô thường thấy ở nhà hả?

Sương cười:

- Đó là thúng đã thui vành, mắc hơn một chút vì tốn công hơn. Người ta lấy ruột trúc đã cạo bỏ đốt lên với rơm, chờ lửa rụi hết chỉ còn khói vàng mới gác cây đặt các nẹp vành lên thui, trở đều cho vàng rồi đem phơi nắng, sau mới lận vành.

Nói chuyện nghề rành mạch vậy chứ cả hai cô gái tôi làm quen không ai học quá lớp ba. Còn hai 
bà má nhà ở gần nhà hai cô gái cũng cười, thiệt thà.

- Nói thiệt, từng tuổi này tôi chưa biết tới Long Xuyên nữa đó. Chỉ quanh quẩn trong xã, trong huyện Thốt Nốt này thôi.

Câu nói nhẹ tênh mà sao tôi cứ thấy nao nao. Từ xóm thúng này có biết bao sản phẩm tung ra mỗi ngày tô điểm thêm bản sắc đậm đà cho vùng đất Cần Thơ, vậy mà những con người thật thà lam lũ ấy chẳng biết đến khi nào mới phóng được tầm nhìn ra khỏi lũy tre xanh để hiểu đất nước mình thênh thang, đẹp đẽ?